کوپلینگ صلب

کوپلینگ صلب (Rigid Coupling) دقیقاً همان چیزی است که از اسمش پیداست: هیچ انعطاف، هیچ جابجایی، هیچ شوک‌گیری. فقط یک اتصال کاملاً یک‌تکه و سخت بین دو شافت که انگار اصلاً کوپلینگ وجود ندارد و دو شافت یکی شده‌اند. در ایران به این نوع کوپلینگ «کوپلینگ صلب»، «کوپلینگ فلنجی صلب»، «کوپلینگ یک‌تکه» یا «کوپلینگ بدون لاستیک» هم می‌گویند.

کوپلینگ صلب در پمپ‌های گریز از مرکز دقیق و بزرگ

هر جا که دقت دور و عدم لرزش حیاتی است، کوپلینگ صلب پادشاه است.
پمپ‌های API 610، پمپ‌های طبقاتی فشار بالا (مثل پمپ‌های بوستر آبرسانی برج‌های ۵۰ طبقه، پمپ‌های تزریق مواد شیمیایی پتروشیمی، پمپ‌های آب‌خنک‌کن توربین‌های گازی) تقریباً همیشه با کوپلینگ صلب فلنجی یا کوپلینگ دیسکی متصل می‌شوند.
در پالایشگاه‌های تهران، تبریز، اصفهان، بندرعباس و پتروشیمی‌های عسلویه و ماهشهر، بیش از ۸۰٪ پمپ‌های حیاتی با کوپلینگ صلب کار می‌کنند.

کوپلینگ صلب در توربین‌های بخار و گازی

توربین‌های بخار ۵۰ تا ۳۲۰ مگاوات نیروگاه‌های نکا، رامین، شهید رجایی، طوس، منتظرقائم و ایران‌ال‌ان‌جی همیشه بین توربین و ژنراتور از کوپلینگ صلب دیسکی یا غشایی (Diaphragm Rigid Coupling) استفاده می‌کنند.
حتی یک دهم میلی‌متر جابجایی محوری یا شعاعی در این سرعت‌ها (۳۰۰۰ یا ۳۶۰۰ دور) می‌تواند کل توربین را نابود کند؛ بنابراین هیچ انعطافی پذیرفته نیست.

کوپلینگ صلب در کمپرسورهای سانتریفیوژ و توربوکمپرسورها

کمپرسورهای هوای ابزار دقیق، کمپرسورهای فرآیند پتروشیمی (پروپیلن، اتیلن، آمونیاک) و توربوکمپرسورهای فولاد مبارکه، ذوب‌آهن و هرمزال فقط با کوپلینگ صلب دیسکی یا کوپلینگ دنده‌ای صلب (Gear Rigid Coupling) کار می‌کنند.
در این دستگاه‌ها، حتی کوپلینگ لاستیکی KB هم بیش از حد نرم محسوب می‌شود!

کوپلینگ صلب در خطوط انتقال گاز و نفت (پمپ‌های خط لوله)

پمپ‌های اصلی خطوط لوله سراسری گاز (IGAT) و خطوط انتقال نفت خام (از گوره تا جزیره خارگ و عسلویه) که با توربین‌های گازی Solar یا Siemens حرکت می‌کنند، همیشه با کوپلینگ صلب نوع دیسکی یا فلنجی متصل هستند.
شرکت انتقال گاز ایران و شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت سالانه ده‌ها عدد از این کوپلینگ‌ها را تعویض یا تعمیر می‌کنند.

کوپلینگ صلب در فن‌های سانتریفیوژ خیلی دقیق

فن‌های ID و FD بویلرهای نیروگاهی، فن‌های فرآیند در صنایع سیمان و فولاد (مثل فن‌های کوره دوار سیمان تهران، سپاهان، فارس) و فن‌های خنک‌کننده راکتورهای پتروشیمی معمولاً با کوپلینگ صلب به الکتروموتور یا توربین بخار وصل می‌شوند.

کوپلینگ صلب در ماشین‌های کاغذ و چاپ صنعتی

در خطوط تولید کاغذ مازندران، پارس و مقوای لطیف، غلتک‌های اصلی (Yankee Dryer، Pope Reel، Calender) با کوپلینگ صلب به گیربکس یا موتور وصل می‌شوند؛ چون کوچک‌ترین انحراف زاویه‌ای باعث پارگی کاغذ در سرعت ۱۲۰۰ متر در دقیقه می‌شود.

کوپلینگ صلب در دستگاه‌های تست و آزمایشگاهی دقیق

بالانس دینامیکی شافت‌های بزرگ، تست‌استند موتورهای هواپیما، تست‌استند گیربکس‌های صنعتی، تست لرزش توربوماشین‌ها و حتی دستگاه‌های تست خستگی مواد در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی همیشه از کوپلینگ صلب استفاده می‌کنند.

کوپلینگ صلب در آسانسورهای پرسرعت و سنگین

آسانسورهای پرسرعت بالای ۲٫۵ متر بر ثانیه (برج‌های میلاد، العرب، بین‌المللی تهران و آسانسورهای باربری ۵ تا ۲۰ تن در کارخانه‌ها، بین موتور گیرلس و قرقره اصطکاک از کوپلینگ صلب فلنجی یا دیسکی استفاده می‌کنند.

کوپلینگ صلب در صنایع نظامی و هوافضا

توربوپمپ‌های موشک، ژیروسکوپ‌های دقیق، سانتریفیوژهای غنی‌سازی، تست‌استند موتور جت و توربوفن‌های نظامی فقط و فقط با کوپلینگ صلب کار می‌کنند؛ چون کوچک‌ترین انعطاف قابل قبول نیست.

چرا گاهی کوپلینگ صلب تنها انتخاب است؟

•  دقت انتقال دور ۱۰۰٪ (بدون لغزش و تاخیر)
•  عدم وجود لقی و بازی در طولانی‌مدت
•  تحمل دما و سرعت بسیار بالا
•  قابلیت انتقال گشتاورهای غول‌آسا بدون تغییر شکل

در عوض، نصب آن نیاز به تراز لیزری دقیق (کمتر از ۰٫۰۲ میلی‌متر)، شیم‌پلیت و گاهی گرم‌کردن هاب دارد و کوچک‌ترین خطا در تراز باعث شکستن بلبرینگ و شافت می‌شود.

در ایران هنوز هزاران دستگاه حیاتی با کوپلینگ صلب کار می‌کنند و تعمیرکاران قدیمی می‌گویند: «اگر کوپلینگ صلب درست تراز شود، تا ۳۰ سال هم کار می‌کند؛ اگر نه، یک ماه هم دوام نمی‌آورد!»

کوپلینگ صلب یعنی تعهد کامل؛ هیچ راه برگشتی ندارد!